Ocenianie kształtujące

 

             

Przy obecnym rozwoju dydaktyki, pedagogiki i psychologii dla nauczycieli i wielu rodziców wiadomym jest, że podstawą skutecznego procesu nauczenia/ uczenia się jest motywacja. Aby każdy z naszych uczniów chciał podjąć wysiłek by się uczyć musi mieć świadomość „Po co, w jakim celu to robię?”. W tym momencie idealnym rozwiązaniem wydaje się być ocenianie kształtujące, które nie jest, jak sama nazwa wskazuje „tylko” ocenianiem, jest bowiem starannie przemyślanym systemem pedagogicznym. Wymaga dużego zaangażowania całego grona pedagogicznego, które zdecyduje się na zmianę organizacji procesu nauczania akceptowanej również przez uczniów. Ocenianie kształtujące nie polega na dodaniu kilku nowych technik do warsztatu nauczyciela. Jego podstawą jest pięć filarów – strategii, które określają cel stosowania OK. Wszystkie strategie OK są ze sobą powiązane, uzupełniają się i stanowią drogowskazy do skutecznego nauczania i uczenia się. Strategie nauczania kształtującego to:

1.   Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu.

2.   Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań, dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą.

3.   Udzielanie uczniom takich informacji zwrotnych, które umożliwiają ich widoczny postęp.

4.   Umożliwianie uczniom, by korzystali wzajemnie ze swojej wiedzy i umiejętności.

5.   Wspomaganie uczniów, by stali się autorami procesu własnego uczenia się.

W dużym skrócie, ocenianie kształtujące polega więc na pozyskiwaniu przez nauczyciela i ucznia w trakcie nauczania informacji, które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces uczenia się, aby: nauczyciel modyfikował dalsze nauczanie oraz uczeń otrzymywał informację zwrotną pomagającą mu się uczyć.

Wskazywanie uczniom lub ustalanie wraz z nimi celu podejmowanych w czasie lekcji działań oraz ustalenie drogi do osiągnięcia celów (kryteria sukcesu)  jest kluczowe w procesie uczenia się, nauczania. Cele działań określamy jako coś, co chcemy osiągnąć, do czego dążymy: „dowiem się, poznam, opiszę, powtórzę”. Kryteria sukcesu natomiast są naszymi wymiernymi i policzalnymi drogowskazami, dlatego: „zapamiętam, wyliczę, wymienię, porównam, podam, uzasadnię, wskażę (3 przyczyny i 3 skutki)” . Koniecznym jest aby w toku lekcji powracać do określonych celów i kryteriów sukcesu, aby sprawdzić stopień ich realizacji. Kryteria sukcesu służą również do podsumowania lekcji, a jednocześnie stanowią wytyczne do ustalenia, jaki materiał będzie podstawą do sprawdzenia zdobytych wiadomości i umiejętności.

Cele i kryteria sukcesu warto przedstawiać, formułować z perspektywy ucznia, są przede wszystkim dla niego i uczniowi mają ułatwiać uczenie się!

Ważne jest aby w czasie lekcji tworzyć sytuacje, w których możliwy jest  dialog pomiędzy nauczycielem a uczniami. Nauczyciel zadaje pytania, które stymulują ciekawość uczniów oraz zachęcają ich do rozważań i poszukiwania odpowiedzi. Powinny to być pytania mające na celu odświeżenie wiedzy i odwołanie się do informacji, które uczniowie już posiedli. Są to pytania odwołujące się m.in. do porównań oraz wyszukiwania różnic i podobieństw.

Podczas pracy na lekcji lub podczas wykonywania zadań nauczyciel powinien udzielać uczniom informacji zwrotnej. Aby ocena pracy ucznia mogła być przez niego wykorzystana w procesie uczenia się, powinna mieć formę wyczerpującego komentarza. Informacja zwrotna zawiera odpowiedzi na  pytania: Co zrobiłeś dobrze? Co muszę poprawić? Jak mam to poprawić? Jak mam się dalej rozwijać?

 Ponieważ człowiek najlepiej uczy się w grupie, dlatego warto  organizować pracę na lekcji tak, aby  uczniowie mieli  możliwość uczenia się od siebie nawzajem, uczenia się  współpracy (szczególnie podczas pracy metodą projektu). Nauczyciel daje uczniom czas na dyskusję i wspólne ustalanie odpowiedzi. Rozmowa uczniów o tym, czego się uczą, wiąże zdobywaną wiedzę z tym, co już wiedzą i umieją, pomaga im więc lepiej zrozumieć nowe zagadnienia.

W celu motywowania uczniów do działania należy budować zainteresowanie nauczanymi zagadnieniami, wskazywać przydatność nauczanych treści w życiu codziennym, odnosić poznane treści do otaczającego świata. Można to uzyskać poprzez zadawanie pytań kluczowych, czyli takich, które w ciekawy sposób pokazują szerszy kontekst tematu, tworzenie napięcia lub wywoływanie sensacji w celu zaciekawienia uczniów.

 Większość strategii nauczania kształtującego realizowana jest, a w zasadzie pogłębiana, podczas pracy uczniów z zadaniem edukacyjnym. Dlatego zadania przydzielane uczniom są ściśle powiązane z celami i kryteriami sukcesu, opierają się na pracy w parach, grupach lub zespołach, są dostosowane do możliwości i umiejętności uczniów oraz wspierają ich w procesie uczenia się.

Ewa A. Szymańska